Hoe ga je als bedrijfsarts om met nachtwerk?

Nachtwerk. Lekker rustig en makkelijk geld verdienen, toch? Maar wist je dat nachtwerk kan leiden tot slaapproblemen, vermoeidheid, griepklachten en een verhoogde kans op diabetes en hart- en vaatziekten? Als bedrijfsarts kun je op meerdere manieren met nachtwerk aan de slag.

‘Stap één: kijk of nachtwerk kan worden vermeden’. Dit stelt de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB). De beroepsvereniging publiceerde onlangs een nieuwe richtlijn over nachtwerk en gezondheid en besteedt momenteel extra aandacht aan het onderwerp. Ook in vakblad Medisch Contact werd de nieuwe focus van de NVAB in de spotlight gezet, met een uitgebreide coverstory: ‘Nachtwerk mag niet vanzelfsprekend zijn’.

Klachten verminderen

Preventie is altijd beter dan genezen, maar wat als nachtwerk niet vermeden kan worden? “Een rooster met nachtwerk is nooit gezond, maar je kunt als het toch nodig is wel proberen om de negatieve effecten van nachtwerk te beperken”, zegt RIVM-onderzoeker Bette Loef in een artikel van RTL Nieuws. In het artikel legt ze uitgebreid uit welke negatieve klachten kunnen optreden bij nachtwerk. Ook geeft Loef een paar voorbeelden hoe werkende mensen het best met nachtwerk om kunt gaan:

Zorg voor voldoende rust tussen de diensten.
Houd een regelmatig slaappatroon aan.
Werk niet teveel nachtdiensten achter elkaar.

Nachtwerk en corona

Het onderzoek van Loef is uitgevoerd vóórdat corona uitbrak, maar er zijn parallellen tussen corona en de klachten die onderzocht zijn, zoals koorts en verkoudheid. “Het is nu heel belangrijk om nachtwerkers goed te beschermen”, zegt Loef. “Dan bedoel ik niet alleen fysiek, met mondkapjes en dergelijke, maar ook in hun eigen gezondheid. Nachtwerkers moeten genoeg tijd krijgen om te herstellen en uit te rusten. Het is belangrijk dat zij goed kunnen slapen en gezond kunnen blijven.” Door de gezondheid te beschermen worden verspreidingsrisico’s onder nachtwerkers minder groot. Ook komt er minder druk te staan op zorgverleners.

Vroeg opstaan

Wat vaak vergeten wordt is dat heel vroeg werken – tussen 1 en 6 uur – ook nachtwerk is. In het AD legt Marijke Gordijn, chronobioloog en gastonderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen, uit hoe groot de invloed van licht is op onze biologische klok. “Licht bepaalt ons ritme. Je bloeddruk stijgt bijvoorbeeld al vóórdat je opstaat, ter voorbereiding op de dag.” Door onvoldoende (dag)licht wil je onbewust later gaan slapen, zelfs als je vroeg op wilt staan. En dat levert slaaptekort op. Gordijn: “Op de korte termijn beïnvloedt slaaptekort je stemming. Daarnaast ben je minder fit en alert, dus ga je langzamer werken om fouten te voorkomen.”

In het artikel geeft Marijke Gordijn ook een aantal praktische tips om vroeg opstaan en nachtwerken beter vol te houden:

Zorg bij het opstaan voor een halfuur daglicht of gebruik een lichttherapielamp.
Zorg overdag regelmatig voor sterk licht. Ga bijvoorbeeld vaker naar buiten of zet je werktafel bij een raam.
Verminder avondlicht. Blijf niet tot diep in de nacht doorwerken of op je telefoon scrollen.
In het weekend bijslapen? Houd liever het doordeweekse ritme aan.

Maatwerk

Zoals bij veel arbeidsgerelateerde zaken blijft het omgaan met nachtwerk altijd maatwerk. Soms kunnen nachtdiensten vermeden worden, maar bij sommige beroepen is nachtwerk nu eenmaal noodzakelijk. In dat geval kijk je als bedrijfsarts samen met werkgever en werknemer naar alle mogelijkheden. Je geeft praktische tips en denkt mee over verbeteringen voor de inrichting van onder meer werkzaamheden, werktijden en de werkplek.

Meer weten over hoe je als bedrijfsarts het verschil kunt maken, onder andere voor nachtwerkers? Ga een gesprek aan met een van onze ambassadeurs!